فردای اقتصاد: در دنیای سیاست این روزها دو بحث داغ است. یکی مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب و دیگر فشار بر روسیه برای توقف حمله به اوکراین. اولی در صورت به نتیجه رسیدن و توافق، به افزایش عرضه جهانی نفت منجر می‌شود و دومی کاهش عرضه انرژی روسیه به خصوص به اروپا را به دنبال دارد. از این رو است که بلومبرگ در یادداشتی به قلم جولیان لی، ستون نویس این رسانه و کارشناس بازار نفت مدعی می‌شود که می‌توان با نفت ایران جای خالی روسیه در بازار اروپا را پر کرد.
لی در این یادداشت می‌نویسد: بازگشت نفت خام ایران به بازار هنوز نامشخص است، اما اگر توافقی برای بازگرداندن برجام حاصل شود، تولید این کشور حوزه خلیج فارس می‌تواند به سرعت افزایش یابد و سرعت رشد صادرات نفت ایران حتی از آن هم بیشتر خواهد بود. این در حالی است که تحریم‌ها علیه روسیه در حال افزایش است. اتحادیه اروپا هنوز ۱.۲ میلیون بشکه در روز از طریق دریا از روسیه نفت خریداری می‌کند که این مقدار دوسوم مقدار خرید نفت از این کشور پیش از شروع جنگ است. اما قرار است فشار تحریم‌ها بر روسیه تا پایان سال جاری میلادی بیشتر و خرید نفت از این کشور توسط اتحادیه اروپا محدودتر شود. از این رو محموله‌های نفت ایران می‌تواند به پر کردن شکاف ناشی از تحریم‌ها علیه روسیه کمک کند.
افزایش صادرات نفت ایران چقدر زمان لازم دارد؟
در سال ۲۰۱۶ پس از تصویب برجام زمانی که تحریم‌ها کاهش یافت، تولید نفت خام ایران سریع‌تر و کامل‌تر از آنچه تحلیلگران پیش‌بینی می‌کردند، احیا شد. ستون نویس بلومبرگ حالا بر این باور است چون هیچ مدرکی دال بر آسیب دیدن میادین یا تاسیسات نفتی ایران وجود ندارد، حالا هم می‌توان این برآورد را داشت که تولید نفت ایران به سرعت افزایش خواهد یافت.
بعد از اجرای برجام در سال ۲۰۱۶ تحلیلگران مورد نظر بلومبرگ انتظار داشتند که ظرف ۶ ماه تولید نفت ایران ۴۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یابد و بعد از حدود یک سال ۶۷۵ هزار بشکه در روز به تولید نفت ایران افزوده شود.
این در حالی بود در واقعیت ظرف ۶ ماه حدود ۷۰۰ هزار بشکه به تولید ایران افزوده شد یعنی مقداری که پیش‌بینی می‌شد ظرف یک سال به تولید افزوده شود ظرف ۶ ماه محقق شد. در کمتر از یک سال حدود یک میلیون بشکه در روز تولید نفت ایران بیشتر شد و به سطح پیش از تحریم‌ها یعنی ۳.۸ میلیون بشکه در روز رسید.
اما افزایش صادرات نفت ایران حتی می‌تواند سریع‌تر از این محقق شد چراکه بخش عظیمی از نفت ایران روی دریا در نفتکش‌ها ذخیره شده بود. حالا هم حدود ۱۰۰ هزار بشکه نفت‌خام و میعانات گازی ایران در نفتکش و روی آب ذخیره شده است و مییتواند صادرات نفت ایران را پیش از افزایش تولید رشد دهد. با این حال آژانس بین‌المللی انرژی در ماه مارس هشدار داد که «احتمالاً تخلیه کامل نفت روی آب ایران ماه‌ها طول می‌کشد» زیرا نفتکشهای ایرانی «نیاز به بیمه‌نامه دارند». با این حال در سال ۲۰۱۶ شرایط مشابهی بر نفت و نفتکشهای ایرانی بر قرار بود و مشکل بیمه نفتکش‌ها نتوانست سرعت صادرات نفت ایران را بگیرد.
جولیان لی هم با اشاره به اینکه بین خریداران سنتی نفت ایران احتمالا ژاپن، کره‌جنوبی و اروپا خواهان بیمه نفتکش‌ها باشند تاکید می‌کند که بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸، تقریباً هیچ یک از محموله‌های نفت خام ایران به اروپا یا ژاپن با نفتکش ایرانی انجام نشد و این مسئله خللی در روند صادرات نفت ایران وارد نکرد. بنابراین به نظر می‌رسد که مانند سال ۲۰۱۶، نفت خام ایران سریع‌تر از آنچه اکثر تحلیلگران انتظار دارند به بازار بازگردد.
نفت ایران راهی چه بازارهایی خواهد شد؟
پیش از این در گزارشی با عنوان «سهم ایران از شام آخر پترودلار» برآورد موسسه فکت گلوبال انرژی (FGE) در خصوص بازارهای نفت ایران بعد از رفع تحریم‌ها را آوردیم. حالا لی نیز برآورد مشابهی از بازارهای صادراتی ایران دارد.
تحلیلگر بلومبرگ مانند FGE بر این باور است که صادرات نفت ایران به چین نمی‌تواند تغییر محسوسی نسبت به حال حاضر داشته باشد چراکه این کشور همین حالا در بیشترین سطح ممکن از ایران نفت خریداری می‌کند. هند، یکی دیگر از خریداران بزرگ نفت ایران در گذشته، مدتی است که به واردات نفت روسیه آن هم با تخفیف‌های چشمگیری رو آورده است. اگر ایران مایل به بازگشت به بازار نفت هند باشد باید به رقابت قیمتی با نفت روسیه بپردازد.
ژاپن و کره‌جنوبی دو کشوری هستند که پیش از این خریدار نفت ایران بودند و بعد از رفع تحریم‌ها نیز احتمالا همچنان خواهان نفت کشور باشند به خصوص که این دو کشور همگام با غرب به نفت روسیه روی خوش نشان نداده‌اند.
اروپا در دوره قبل حدود ۶۰۰ هزار بشکه در روز از ایران نفت خریداری می‌کرد و حالا هم اتحادیه می‌تواند خرید نفت از ایران را آغاز کند به خصوص اینکه این کشورها به دنبال کاهش واردات نفت از روسیه هستند.
تبادل نظر